Strijd tegen het vuile water is dweilen met de kraan open: ‘het is de mens die vergeet’

Terwijl de NPO radio dezer dagen de Klassieke Top 400, haar jaarlijkse muzikale hoogmis danig aan het uitmelken is, teneinde relevant te blijven in het verkalkte publieke mediabestel waar fors bezuinigd moet worden, acht muzikaal Den Bosch het ´tijd voor verandering en vernieuwing’.

In de monumentale bisschopsstad is dè kwestie bepaald niet of Mozart met zijn Requiem nu eindelijk eens Bach met diens Mattheus Passion van de koppositie in de rangorde der klassieke mastodonten zal kunnen verdringen. Klassieke kaskrakers ontbreken in de goed gevulde kleine zaal van het Theater aan de Parade.

Theatre in Song

Hier klinken eind september wél de Folk Songs van Luciano Berio en liederen van Hugo Wolf, als ook onbekender werk van componisten als Barbara Strozzi, Rozalia Kierc en Donald Swann. Vol overgave uitgevoerd door 11 duo’s van jonge musici uit allerlei windstreken. Zij zijn geselecteerd uit 72 aanmeldingen voor deze eerste editie van ‘Theatre in Song’.

Dit is de nieuwe loot aan de stam van het gereputeerde IVC, het nu sterk verengelsde Internationaal Vocalisten Concours waar begaafde zangers al sinds 1954 hun grote sprong voorwaarts pogen te maken. Ditmaal wordt de muziek verpakt in een theatervoorstelling over een door de musici zelfbedacht thema.

Verschillende duo’s benutten deze nieuwe opzet om belangwekkende thema’s als oorlog en vrede, en kolonialisme en slavernij aan de orde te stellen. Cultuur die er maatschappelijk toe doet.

Het Geheugen van Water

Het Nederlandse koppel Noëlle Drost (sopraan) en Jorian van Nee (piano) duikt in de overheersende betekenis van water voor het leven op aarde. Hun drieluik ‘Het Geheugen van Water’ verhaalt over regendruppels die samenvloeien in rivieren ‘met zoveel vuil en zoveel afval’ die afstromen naar oceanen. Daar stijgt het waterpeil drastisch door opwarming van de aarde.

In een ‘ingelaste reclameboodschap’ over dit vraagstuk steekt Drost de draak met KLM, Shell en de Saoedische oliesjeiks. Zulke wereldspelers verkopen hun milieuvervuilende activiteiten als klimaatvriendelijk aan de gretige consument die aast op goedkope vliegvakanties en massaal auto rijdt.

Klaagzang van de Seine

Schrijnend is ‘Klaagzang van de Seine’, een compositie van Kurt Weill op de beklemmende tekst van Maurice Magre: ‘rivier van afval zonder baken noch haven; het braaksel van de grote stad; de ziel van riolen die gif ademen’. Een lied vol emoties. Parijs pakte haar open riolen pas aan omdat er tijdens de Olympische Spelen van 2024 in de Seine gezwommen móést worden. Zo’n schoonmaakactie is gelegenheidspolitiek: achter de vervuiling aanlopen tot het niet meer kan.

Zes dagen voordat ‘Klaagzang van de Seine’ in Den Bosch klinkt, besluit de Europese Unie na ruim drie jaar onderhandelen tot een ingrijpende wijziging van haar Kaderrichtlijn Water.

Die schrijft niet langer meer voor dat de Europese lidstaten uiterlijk in 2027 hun grondwater en oppervlaktewater moeten hebben opgeschoond. Hoewel ze daarvoor inmiddels 25 jaar de tijd hebben gehad, blijkt overduidelijk dat deze tijdslimiet niet meer te halen valt.

Steeds weer wordt ons water vervuild met nieuwe smerige stoffen. Zoals de resten van de vele geneesmiddelen die de mens tot zich neemt. Veel schadelijker nog zijn de lozingen van PFAS, een onnoemelijk aantal combinaties van onafbreekbare stoffen die inmiddels het lichaam van vrijwel ieder mens zijn binnengedrongen.

De schoonmaak van deze rommel is onbegonnen werk. Net als DDT, de beruchte insectenverdelger die in de jaren zeventig vrijwel wereldwijd werd verbannen, maar nog steeds rondwaart in ons milieu. Incidentele vondsten van deze pesticide in de lichamen van mezen en grutto’s tonen dat aan.

Van PFAS-verbanning is in Europa nochtans geen sprake. Nieuwe varianten worden nog steeds geconstrueerd door fabrikanten die in Brussel succesvol lobbyen tegen een algeheel verbod van deze giftige cocktails.

De Kaderrichtlijn Water blijft onder deze omstandigheden dweilen met de kraan open. Dwingende verplichtingen om de gezondheidsbedreigende watervervuiling een halt toe te roepen dan wel te beperken, worden wederom op de lange baan geschoven. De tijdslimiet verschuift nu van 2027 naar 2039, met een volgende uitwijkmogelijkheid naar 2045 al in het vizier.

Buitensporige termijnen

Met deze volgens het Europees milieubureau ‘buitensporige termijnen’ hebben de lidstaten er in ieder geval voor gezorgd dat zij zich voorlopig niet bij de rechter hoeven te verantwoorden voor overschrijdingen van tijdslimieten. En dat zou absoluut gebeuren.

In Nederland zijn de gebroeders Vollenbroek met Mobilisation For the Environment (MOB) de messen aan het slijpen om de overheid juridisch aan te gaan pakken voor schending van de Kaderrichtlijn.

MOB voert de laatste zes jaar al met succes een kruistocht tegen vergunningen die worden verleend voor veehouderijen, industrieën en allerlei projecten die met hun stikstofuitstoot de Europees beschermde natuurgebieden verder beschadigen.

Stikstofcrisis

De Raad van State draait in zijn uitspraken hierover de juridische duimschroeven steeds zo stevig aan dat er een stikstofcrisis is ontstaan. Niet omdat de natuur de klos is, maar omdat de economie schade leidt. Nederland zit op slot, klinkt het te pas en onpas in Den Haag waar de politiek vooral verdeeld is over mogelijke oplossingen. Die moeten na de verkiezingen van een volgend kabinet komen. Dwingende Europese natuurregels zijn hier hét knelpunt. Nog wel.

Hoe ernstig is dan wel de watercrisis?

Op het IVC in Den Bosch winden Nöelle Drost en Jorian van Nee er geen doekjes om. De mens zal worden overspoeld. Hun onheilspellende boodschap krijgt gestalte in ´Het exploderende hoofd’, een scene uit de novelle ‘Het Oordeel’ van Frans Kafka, op muziek van Christian Jost.

Daarin veroordeelt een vader zijn zoon tot de verdrinkingsdood. De jongen loopt gehoorzaam naar de rivierbrug en springt naar beneden. De sopraan bezingt de dood die hem ‘bijna achteloos’ in zijn greep krijgt. Meditatief keert Drost boven haar hoofd een kom met water om.

‘Niemand, helemaal niemand zal zich nog herinneren dat het allemaal begon met een druppel water. De koning niet, de koningin niet en zeker niet de president. Het water weet het. Het is de mens die vergeet’, declameert pianist Van Nee.