Bij Vion in Boxtel toch nog 600 arbeidsmigranten erbij?

Jarenlang hadden slechts weinigen er oog voor, maar inmiddels staat de megaslachterij van Vion in Boxtel in het brandpunt van de belangstelling.

De om zich heen grijpende besmetting met het coronavirus onder de daar werkzame arbeidsmigranten en het halfslachtige optreden van de Brabantse autoriteiten daartegen, leggen deze bedrijfstak als sluitstuk van de vleesindustrie onder het vergrootglas.

Veel media rukten vrijdag 26 juni uit voor een demonstratie bij de varkensslachterij op het Boxtelse bedrijventerrein Ladonk, waar dierenactivisten en verontruste omwonenden opriepen tot onmiddellijke sluiting van de slachterij. Ook in Polen is over deze actie bericht.

De spanning was vooraf opgevoerd door de Brabantse actieboer Mark van den Oever. Mochten de demonstranten het in hun hoofd halen om de toegang van veewagens tot de slachterij te gaan blokkeren, dan zouden de trekkers ‘optoeren’ naar Ladonk, waarschuwde de voorman van Farmers Defence Force.

Met de invasie van tractoren in Den Haag nog vers in het geheugen, namen de autoriteiten het zekere voor het onzekere. Het wemelde die tropische vrijdagmiddag rond de slachterij dan ook van de politie, die echter geen kind had aan de beperkte groep demonstranten.

Van een blokkade voor de slachtpoorten van Vion was niets te bespeuren. Ook de hardste dierenactivist zou het niet in zijn hoofd halen om in de brandende zon het lijden te verlengen van opeengepakte varkens in vrachtwagens.

Met het verzinsel van een blokkade had de boerenstrijdmacht zijn tanden weer eens laten zien, om te onderstrepen dat de Vion-slachterij hoe dan ook open moet blijven.

Schimmige wraakoefening

Farmers Defence Force (FDF) ging die middag toch nog over tot intimidatie. Demonstranten zouden na afloop heimelijk naar huis zijn gevolgd, zo suggereerden de actieboeren achteraf. Beeldmateriaal dat dit zou aantonen (onder meer van auto’s van demonstranten) verscheen kort tijd op Facebook, vergezeld van dreigende taal jegens ‘de vegan-extremisten’. Regionale media besteedden de nodige aandacht aan deze schimmige wraakoefening waarvoor elk concreet bewijs ontbreekt.

• 

Over medewerking van de autoriteiten heeft de vee-industrie in coronatijd bepaald niet te klagen. Nationaal aangemerkt als cruciale sector gaat de vleesproductie gewoon door. En de Veiligheidsregio Brabant-Noord gooit bij Vion in Boxtel geen roet in het eten.

Drie keer had de Bossche burgemeester Jack Mikkers als voorzitter van dit overlegorgaan van burgemeesters en veiligheidsdeskundigen gebruik kunnen maken van de vergaande bevoegdheden die de regionale corona-noodverordening hem biedt om de Boxtelse slachterij voorlopig te sluiten.

Eind mei bracht een postende verslaggever van Brabants Dagblad aan het licht dat de afstandsregels bij het vervoer van seizoensarbeiders met voeten werden getreden.

Kort daarna wees een steekproef van de GGD Hart van Brabant uit dat 17 procent van de geteste arbeiders in de slachterij besmet was.

Half juni bleek uit een vervolgtest dat de besmettingsgraad zelfs tot 30 procent was gestegen.

Bij slachterijen in andere veiligheidsregio’s leidde dergelijk onheil onverbiddelijk tot sluiting wegens gevaar voor de volksgezondheid. Maar niet in Boxtel.

Hoe dat zo is gegaan, komt de Osse burgemeester Wobine Buijs als vice-voorzitter van de veiligheidsregio woensdag 1 juli hoogstpersoonlijk vertellen aan de verontwaardigde gemeenteraad van Boxtel. In plaats van voorzitter Mikkers, die kennelijk vrij bleek te zijn toen hierover werd beslist. Hoe zoiets mogelijk is in deze supercrisis is een raadsel dat de burgemeester van Den Bosch zelf niet heeft opgehelderd. Dat kan Mikkers zich permitteren. Als voorzitter van de veiligheidsregio is hij democratisch ongrijpbaar.

Door zich in Boxtel niet te laten zien houdt Mikkers zijn reputatie van onzichtbare bestuurder in stand.

Plaatsvervanger Buijs heeft ‘haar’ Vion-besluit in een interview met Brabants Dagblad te vuur en te zwaard verdedigd als een verantwoord risico voor de volksgezondheid.

Het GGD-compas

De Osse burgemeester vaart daarbij volledig op het kompas van de GGD Hart van Brabant. Deze intergemeentelijke gezondheidsdienst heeft op de eigen website zijn bemoeienis en samenwerking met Vion omstandig uitgelegd en het open houden van de slachterij verdedigd. Directeur Karin van Esch zal dit in de gemeenteraad aan de zijde van Buijs dunnetjes over doen.

Ook de Osse burgemeester legt op 1 juli ongetwijfeld nog eens uit hoe het allemaal zit, zodat iedereen het snapt. Buijs kreeg op voorhand al bijval van de nieuwe burgemeester van Boxtel, Ronald van Meygaarden. Die heeft zich in woord en geschrift voluit geschaard achter het besluit van de veiligheidsregio om de Vionslachterij open te houden. Vanuit het belang dat ‘voor mij de gezondheid van de Boxtelse bevolking en de werknemers van Vion voor alles gaat’.

In een persoonlijke verklaring aan de gemeenteraad stelt de burgemeester vast dat Vion heeft voldaan aan alle eisen die de GGD aan de slachterij heeft gesteld om ‘verantwoord open te blijven’.

‘Zeer verwerpelijk’

Van Meygaarden uit daarbij forse kritiek op de ‘incomplete en ongenuanceerde informatie die men steeds weer naar buiten brengt’. ‘We weten allemaal dat er andere redenen kunnen zijn om Vion of de gemeente negatief te kunnen ‘framen’. Maar als het gaat om de volksgezondheid en de onrust die hieruit kan voortkomen, is dit eenvoudigweg zeer verwerpelijk’, veegt hij niet nader aangeduide criticasters de mantel uit.

Daarmee voegt Van Meygaarden zich meteen al in het koor van bestuurders die zich verongelijkt betonen als er in de buitenwereld wordt getwijfeld aan de juistheid van hun weloverwogen beslissingen.

Deze beginnende burgemeester is zich er kennelijk niet van bewust dat de gemeente de overlast die Vion in Boxtel veroorzaakt, veelal op zijn beloop heeft gelaten en daarmee de volksgezondheid juist veronachtzaamde.

Ernstige legionellabesmetting van burgers uit het afvalwaterzuivering van de slachterij werd genegeerd.

Niets wezenlijks is ondernomen tegen de ondraaglijke stank die het bedrijf bij tijd en wijle verspreidt. Klachten hierover werden door gemeentelijke milieuhandhavers afgedaan met dooddoeners als ‘er stond een deur open’.

Zo ontstond een praktijk van gedogen uit onvermogen om een risicovol bedrijf goed te controleren.

Rond Vion hangt nog steeds een onaangename atmosfeer van bestuurlijk en ambtelijk handjeklap, waarbij de belangen van burgers en slachterijpersoneel bepaald niet voorop staan.

Opeens wél maatregelen

De falende handhaving jegens Vion wordt pijnlijk duidelijk nu het bedrijf zelf is gekomen met structurele maatregelen tegen stankhinder. Vervuilde lucht uit diverse bedrijfsruimten kan nu opeens wél worden gezuiverd.

Met name de bewoners van het nabije Stapelen die vaak de stank van Vion over zich heen krijgen, zouden hier baat bij moeten hebben.

Dat Vion eindelijk in actie komt is onmiskenbaar het gevolg van groeiend ongenoegen onder de Boxtelse bevolking. Dat balde zich vorig jaar samen tegen de zoveelste uitbreiding van het slachtbedrijf.

Zo’n 1000 inwoners riepen de gemeente per petitie op hier niet meer aan mee te werken. Desondanks kreeg Vion vergunning voor een grote vleesverwerkingshal. Tegelijkertijd maakte het gemeentebestuur de afspraak met Vion dat het bedrijf stankvrij wordt.

Alles uit de kast

Nu de slachterij een besmettingsbron vormt voor het coronavirus, moet Vion meer dan ooit waarmaken dat het de volksgezondheid serieus neemt. Het bedrijf zegt alles uit de kast te trekken om het virus te bezweren en schermt daarbij met wetenschappelijke ondersteuning van het RIVM, de Erasmus Universiteit en de Universiteit van Utrecht.

Het ambtsbericht over deze wapenfeiten dat Vion op een late vrijdagavond via zijn website stilzwijgend wereldkundig maakte, sluit af met de bijkans achteloze mededeling dat bij een nieuwe steekproef 1 op de 3 medewerkers positief op corona zijn getest. Maar hun besmetting bleek zo gering, dat deze uitkomst past in het beeld dat corona in de slachterij juist op de terugtocht is, zo wordt daar geruststellend aan toegevoegd.

Opmerkelijk is dat het bedrijf dit laatste beweert mede namens de GGD Hart van Brabant. Waarmee twijfels rijzen over de onafhankelijkheid van de gezondheidsdienst. Die weigerde de dagen daarvoor bij herhaling om zelf de pers tekst en uitleg te geven over de toen al uitgelekte uitslag van de steekproef.

Doofpot

Volgens de woedende hoofdredacteur van Brabants Dagblad was hier sprake van een georkestreerde poging om een forse toename van het aantal besmettingen onder de 1700 werknemers van de slachterij in de doofpot te stoppen.

• 

Dat ook het RIVM achteraf afstand nam van het Vion-bericht, voedde de gedachte dat de verantwoordelijke autoriteiten in Brabant vooral oog hebben voor het economisch belang van de vleesindustrie.

Sluiting van de Boxtelse slachterij die inmiddels 5,6 miljoen varkens per jaar verwerkt, zou betekenen dat veel stallen voorlopig vol blijven met slachtrijpe dieren. Daar zouden de boeren niet blij mee zijn. Dat zou nieuwe spanningen opleveren in Brabant, waar de stikstofstrijd net is geluwd en het nieuwe provinciebestuur de veehouders verder met rust laat.

De gemeenteraad van Boxtel heeft als controleur van het bestuur een andere positie. Die moet vooral helder zien te krijgen hoe de besluiten over Vion binnen de veiligheidsregio tot stand kwamen en welke rol daarbij is gespeeld door de leidinggevende burgemeesters Mikkers en Buys en door de eigen burgemeester en wethouders.

De hamvraag is of het belang van de volksgezondheid daarbij werkelijk voorop stond. Dat gaat 1 juli niet boven tafel komen. Dat vergt serieus onderzoek waarvoor de gemeenteraad niet is toegerust, zo de politieke wil hiertoe al bestaat.

Kansloos

Wél hebben de coalitiepartijen al geëist dat alle 1700 slachterijwerkers op corona worden getest. Dat lijkt kansloos nu de GGD heeft vastgesteld dat het aantal positieve testen daalt, aangezien ‘steeds minder mensen met klachten naar het werk komen’. Ook elders in Boxtel is het virus op de terugtocht. Als de GGD-directeur deze afname op 1 juli nog eens bevestigt, staan de Boxtelse politici met lege handen. Dan komt er geen algehele test. En de slachterij blijft open.

De gemeenteraad kan zich dan ook beter richten op een andere vitale kwestie: voorkomen dat de nieuwe vleesverwerkingshal in gebruik wordt genomen. Die is al gebouwd, al zijn de twee vergunningen hiervoor nog niet onherroepelijk.

De bestuursrechter in Den Bosch moet zich nog buigen over het beroep dat bewoners van Stapelen tegen de gemeentelijke omgevingsvergunning hebben ingesteld.

Tegen de ontwerp-natuurbeschermingsvergunning is bij de provincie bezwaar gemaakt door de Brabantse Milieufederatie (BMF) en enkele Boxtelse natuurliefhebbers, die opkomen voor bescherming van de Kampina tegen verdere stikstofbelasting.

Voordat hier uitsluitsel over komt – dat gaat nog wel even duren – kan Vion de vleeshal gewoon in gebruik nemen, al is ook dat dan op eigen risico.

Huisvesting arbeidsmigranten

In de hal gaan maar liefst 600 arbeidsmigranten aan het werk. Zolang het coronavirus rondwaart lijkt dat tamelijk onverantwoord. Veiligheidsmaatregelen binnen het gebouw en bij het vervoer van de werkers zijn nog wel te treffen. Maar hoe en waar worden al die extra arbeidsmigranten fatsoenlijk en virusbestendig gehuisvest? En wie regelt dat?

Het structurele tekort aan woonruimte dat voor arbeidsmigranten al jaren bestaat wordt nóg groter zodra het kabinet gaat voorschrijven dat elke werknemer voortaan een eigen kamer moet krijgen. Een overheidscommissie onder leiding van SP-prominent Emiel Roemer heeft dit geadviseerd.

Alleen al de ruimte die dat vergt, is in Boxtel en verre omstreken niet voorhanden.

Vion verantwoordelijk houden

De gemeenteraad moet daarom Vion zelf verantwoordelijk houden voor huisvesting van zijn slachterijwerkers, in plaats van dit af te schuiven naar uitzendbureaus die regels straffeloos aan hun laars lappen. Deze eis had de Boxtelse politiek vorig jaar al als harde voorwaarde kunnen verbinden aan gemeentelijke goedkeuring van de nieuwe omgevingsvergunning voor Vion. Maar de gemeenteraad liet zich afschepen met vage bestuurlijke toezeggingen die niet zijn waar te maken.

Een herkansing ligt nu voor het grijpen. De raad kan namelijk uit voorzorg een beroep doen op de corona-noodverordening om te voorkomen dat de vleeshal wordt gebruikt zolang de huisvesting van arbeiders niet goed is geregeld. Dan weet voorzitter Mikkers van de veiligheidsregio meteen ook wat hem te doen staat bij het nemen van een beslissing hierover.