Verbleekt strijdlied duikt op in fusie PvdA met GroenLinks

‘De staat verdrukt; de wet is logen

de rijkaard leeft zelfzuchtig voort

Tot ’t merg wordt d’arme uitgezogen

en zijn recht is een ijdel woord’

Deze aanklacht stamt uit het derde couplet van ‘De Internationale’, het anderhalve eeuw oude strijdlied van de socialistische beweging. Uit het Frans vertaald en bewerkt door Henriette Roland Holst-van der Schalk, de rode dichteres die destijds in haar Brabantse zomerverblijf op de Oude Buisse Heide genoot van het goede socialistische leven. Het fraaie optrekje van ‘Rode Jet’ wordt inmiddels door Natuurmonumenten verhuurd als vakantiewoning.

De Internationale behoorde met Morgenrood tot het ijzeren repertoire van De Stem des Volks, het huiskoor van de grote rode familie. Die tijden zijn vervlogen. Het strijdlied der strijdliederen valt tegenwoordig nog slechts te horen in steeds kleinere linkse kringen. Zoals op 1 mei, de Dag van de Arbeid en bij de PvdA, aan het begin van haar partijcongressen.

Verstokte sociaaldemocraten kunnen nog enige hoop koesteren dat hun strijdlied bij de komende fusie met de ecologisch socialisten van GroenLinks zal standhouden.

Een krappe meerderheid van de PvdA-leden heeft zich inmiddels uitgesproken voor het behoud van De Internationale. Dat gebeurde op voorstel van de Brabantse partijprominent Jan Boelhouwer.

Een gelijktijdige poging vanuit GroenLinks om De Internationale alvast te gaan zingen als opmaat voor de fusie met de PvdA, kreeg een negatief advies van de partijtop en haalde het niet.

Boelhouwer heeft er geen fiducie meer in dat hier nog iets van terecht komt. Hij stapte uit de PvdA na het woelige congres met GroenLinks op 21 juni.

Wie de moed na dat congres nog niet heeft opgegeven is de jonge Nijmeegse student Stijn Maas. Op weg naar de fusie met GroenLinks blijft hij binnen de PvdA strijden voor behoud van de sociaaldemocratische waarden.

Maas vindt dat aanhef van de Internationale: ‘Ontwaakt! verworpenen der Aarde’ grondslag van de nieuwe linkse partij moet worden. Maar daarvoor kreeg hij binnen de PvdA-democratie slechts 36 procent achter zich.

Dit achterhoedegevecht over een socialistisch relikwie illustreert vooral het verval van de Partij van de Arbeid sinds haar vrijage met het neoliberalisme.

Wantoestanden in slachterijen

De arbeidersklasse waartoe de socialisten ooit op aarde waren, bestaat thans vooral uit arbeidsmigranten. Zij knappen vuil werk op waar geen Nederlandse werker zich nog voor leent. Met uitbuiting en slechte huisvesting als beloning. Schrijnend zijn vooral de aanhoudende wantoestanden in slachterijen, bevolkt door arbeidsmigranten die worden geronseld door uitzendbureaus.

‘De staat verdrukt, de wet is logen.’ Zo is het in de vleesbranche nog steeds. De PvdA stak al die jaren geen hand uit voor deze arbeiders. Dat doet nota bene nu wél het meest rechtse kabinet uit de Nederlandse geschiedenis.

Demissionair minister van sociale zaken Eddy van Hijum werkt aan een wet om slachterijen te dwingen hun arbeiders in vaste dienst te nemen. In navolging van Duitsland, waar de uitzendbureaus uit de vleesverwerking zijn verbannen. De zusterpartijen van PvdA en GroenLinks namen daar wél hun verantwoordelijkheid voor.

Oren laten hangen

Van Hijum zou met zijn wet als lijsttrekker van Nieuw Sociaal Contract in verkiezingstijd de naam van zijn partij eer aan kunnen doen en tegelijk de beoogde linkse volkspartij om de oren kunnen slaan. Ware het niet dat deze voormalige CDA-er zijn oren op voorhand laat hangen naar sectorale grootmachten als vleesverwerker Vion en arbeidsbemiddelaar OTTO Workforce.

Deze concerns beweren wél fatsoenlijk om te gaan met hun arbeidsmigranten, in tegenstelling tot malafide ondernemers. Juist díé moet de overheid volgens hen gericht aanpakken. Oftewel: dan kunnen zij zelf buiten schot blijven.

Van Hijum schuift deze hete aardappel nu voor zich uit. De linkse voorman Frans Timmermans zou dit getalm kunnen aangrijpen door op te komen voor de werkers in de slachterijen en zich daarmee sociaal te profileren.

De onrendabelen

Vanuit zijn sociaaldemocratische wortels moet Timmermans zich ook gaan bekommeren om ‘de onrendabelen’. Dat was de titel van een VARA-documentaire uit 2009 over ‘de mensen die naar de rand van de samenleving worden gedrongen omdat ze niet productief genoeg zijn’, zoals Marcel van Dam hen omschrijft in ‘Niemands Land’ .

Dit schrijnende boek vormt de neerslag van uitvoerig onderzoek dat de voormalige PvdA-bewindsman en VARA-voorzitter destijds deed naar de teloorgang van de sociaaldemocratie.

Ook als columnist van de Volkskrant heeft Van Dam veelvuldig en met grote nauwkeurigheid aangetoond hoe de overheid in 30 jaar steeds meer mensen in armoede liet vervallen.

Omdat de PvdA zijn kritiek wegwuifde en zich bleef afficheren als hoeder van de sociaal zwakkeren, had Van Dam al in 2003 zijn lidmaatschap opgezegd. Het was een stilzwijgende daad van volgens hem onbeduidende betekenis. ‘Van een ‘lege’ vereniging neem je makkelijk afscheid’, schreef hij zes jaar later in Niemands Land. Ook de PvdA gaf geen ruchtbaarheid aan het vertrek van haar coryfee uit de roemruchte tijd van Joop den Uyl.

Pijnlijke nederlaag

Hoe anders gaat dat 22 jaar later als Gerdi Verbeet zich na het gezamenlijke congres met GroenLinks geëmotioneerd en luidruchtig afkeert van de PvdA. Samen met enkele andere partijmastodonten bestrijdt zij het standpunt voor een wapenembargo tegen Israël dat GroenLinks/PvdA in de Tweede Kamer heeft ingenomen. Het wordt op 21 juni 2025 een pijnlijke nederlaag voor de voormalige voorzitter van de Tweede Kamer, die met haar medestanders in Rood Vooruit ook de pas werd afgesneden bij hun verzet tegen samensmelting met GroenLinks.

Onder het motto: de PvdA is dood, leve de sociaaldemocratie, wordt binnen de groep Rood Vooruit inmiddels nagedacht over de vorming van een nieuwe partij. ‘Vroeger of later zal die er zijn’, voorspelt voormalig PvdA-voorzitter Hans Spekman.

Rode Jet knapt af

Dat zal deze erfopvolgers nog niet meevallen, zo leert de socialistische geschiedenis. Als prominent partijbestuurder en strijder voor rechten van arbeiders en vrouwen, verlaat Henriëtte Roland Holst in 1911 de SDAP. De sociaaldemocratische idealen zijn haar niet marxistisch genoeg. Na vier partijloze jaren sticht Roland Holst de Revolutionair Socialistische Vereniging die al snel opgaat in de communistische partij. Daar knapt zij later af op de giftige atmosfeer. Einde partijpolitiek voor Rode Jet. De SDAP ging kort na de Tweede Wereldoorlog op in de PvdA.

Mocht Rood Vooruit zich wél doorontwikkelen tot een heuse sociaaldemocratische partij, dan kan die ook nog gaan wedijveren met GroenLinks/PvdA om de muzikale erfenis van de rode familie: de Internationale, uiteraard op tekst van Henriette Roland Holst. Hans Spekman kent die ongetwijfeld uit zijn hoofd.