De zaak Vion: juridisch touwtrekken over een uit de hand gelopen slachterij

Zittingszaal 1 van de Raad van State aan de Kneuterdijk in Den Haag raakt op deze middag van 15 april aardig gevuld. Hier dient ons hoger beroep tegen twee vergunningen voor de zoveelste uitbreiding van een der grootste varkensslachterijen in West-Europa. Bestierd door de firma Vion en gestationeerd op het bedrijventerrein Ladonk in Boxtel.

Ditmaal gaat het om een hal van bijna een hectare waarin Vion het vlees uit deze slachterij geschikt maakt voor consumptie. Daarmee concentreert het concern zich verder in Boxtel, waar ook zijn hoofdkantoor staat.

Wij nemen het deze middag op voor bewoners van het appartementencomplex Stapelen, sociale huurders die op een steenworp afstand leven in de vuile wind van deze mastodont en daar vooral moedeloos van worden.

‘De hinder is er vrijwel altijd; het continue geluid is het ergste; met mooi weer moeten wij ramen en deuren dichthouden’, valt te lezen in een recent rapport over het welbevinden van Vion-omwonenden.

Samen met een van de huurders bestrijd ik de uitspraak waarmee de rechtbank Oost-Brabant in 2021 onze bezwaren tegen de vleeshal van tafel had geveegd.

Deze uitbreiding valt volgens de rechtbank binnen de normen die zijn gelegitimeerd door vergunningen waar niet meer aan te tornen valt. Dat blijkt uit twee onderzoeken die de rechtbank zelf heeft laten instellen door de STAB, de Stichting Advisering Bestuursrechtspraak.

Onze kansen om bij de hoogste bestuursrechter gaten in dit juridische bastion te kunnen schieten, schatten wij laag in.

Zwaar geschut

Nochtans is Vion deze middag uitgerukt met maar liefst drie juristen en twee directieleden. Ten tonele verschijnt ook een handvol ambtenaren van de ODBN, de Omgevingsdienst Brabant Noord die vergunningen fabriceert voor gemeenten in deze regio en ook aan de lat staat voor alle provinciale natuurvergunningen in heel Brabant.

Wat is hier dan nog het grote belang?

Bijzaak voor dit gezelschap is in ieder geval de natuurvergunning voor Vion waar het deze middag ook over gaat. De rechtbank vond zo’n vergunning overbodig omdat het bedrijf niet meer ammoniak uitstoot dan het al deed en mocht. Onze bezwaren daartegen snijden geen hout en doen er volgens Vion én provincie ook niet toe.

Juridisch afserveren

De bewoner van Stapelen die deze zaak aanspande woont namelijk te ver af van de Kampina, het Europees beschermde natuurgebied waarop de stikstof van 5,6 miljoen aangevoerde slachtvarkens neerdaalt. Dus behoort de Raad van State deze burger volgens hen juridisch af te serveren.

Een overbodige oproep want het is inmiddels zo dat vrijwel geen burger nog bij de rechter voor de natuur kan opkomen. Behalve dan de welgestelden in hun landhuizen die tegenwoordig aan de rand van de Kampina verrijzen.

En juist deze sociale huurder die nergens dichterbij dit natuurgebied kan wonen dan op Stapelen, wordt dan aan de kant geschoven? Ook nog eens een natuurliefhebber die kind aan huis is in de Kampina.

Dan is hier toch sprake van rechtsongelijkheid, hou ik de Raad van State voor.

Maar voor Vion telt deze middag alleen de nieuwe verzamel(revisie)vergunning die het concern eind 2023 van de gemeente kreeg. Die vervangt alle andere bedrijfsvergunningen. En dus ook de vergunning uit 2019 die nog onder de rechter is en deze middag wordt behandeld. Merkwaardige toestand!

Omdat de revisievergunning in onze ogen ernstig tekort schiet in haar bescherming van volksgezondheid, leefmilieu en natuur, zijn wij daartegen in beroep gegaan bij de rechtbank Oost-Brabant. Dat is de normale wettelijke procedure die ook weer voorziet in een daarop volgend hoger beroep bij de Raad van State. Als dat zover komt, hangt de revisievergunning waarschijnlijk nog zo’n jaar of vijf in de lucht.

Onnodige vertraging

Onnodige vertraging, vinden Vion én gemeente. Want ons beroep tegen de revisievergunning komt volgens hen toch op hetzelfde neer en moet daarom maar meteen door de Raad van State worden afgehandeld. Met een speciaal wetsartikel in de hand, kan de rechtbank Oost-Brabant dan worden overgeslagen.

Maar volgens de rechtbank is hier geen sprake van een bijzondere situatie en behandelt zij de zaak zelf, zo is de gemeente meegedeeld. De Raad van State is deze middag ‘geneigd’ dat met de rechtbank eens te zijn. En wij ook. Maar Vion houdt vol.

De drie staatsraden van dienst bekijken daarom inmiddels of dit varkentje niet toch in één keer kan worden gewassen. Zo ja, dan wordt deze zitting op een nog te bepalen tijdstip heropend.

De overheidsdelegatie hult zich deze middag vooral in stilzwijgen. De vergunningen voldoen aan de regels en Vion ook, is zo’n beetje het enige dat deze ambtenaren te melden hebben. Dat hadden ze eerder al opgeschreven.

Wat zou zo’n personeelsuitje nou aan overheidsmiddelen hebben gekost? De omgevingsdienst rekent 107 euro per mensuur, zo heeft het gemeentebestuur van Boxtel laatst geantwoord op raadsvragen van PvdA-GroenLinks. Dat kan dus nog aardig in de papieren lopen.

Over onze proceskosten kunnen wij helder zijn. Niets uitgegeven aan advocaten, noch aan een hotel, getuigen, deskundigen of een dokter. En geen inkomen gemist wegens verzuim op het werk. Onze declaratie beperkt zich tot enige reiskosten per trein.

Schadevergoeding geclaimd

Bij enig juridisch succes worden deze reiskosten vergoed en krijgen wij ook 187 euro aan griffiegeld terug. Voorts hebben wij schade geclaimd omdat ons hoger beroep niet binnen de ‘redelijke termijn’ van twee jaar is afgehandeld. De Raad van State kampt met grote achterstanden en is in deze zaak al bijna een jaar over tijd. Aan vertragingsschade kan ons dat straks zo’n 1500 euro opleveren. Goed voor de calamiteitenpot.

De vergunningen rijgen zich aaneen

Loon naar werken kun je dit niet noemen. Dit is vooral een schijngevecht tegen de salamitactiek waarmee de vergunningen zich aaneenrijgen. Daarmee is Vion in Boxtel uitgegroeid tot een megaslachterij die de maat en schaal van deze plattelandsgemeente in het groene hart van Brabant ver te boven gaat.

De druppel die de emmer doet overlopen is de vleeshal. Aanzienlijk groter dan het bestemmingsplan toelaat maar met een ongeclausuleerde ontheffing toch vergund.

Kans laten lopen

Het gemeentebestuur liet daarmee in 2019 een uitgelezen kans lopen om Vion te dwingen eerst zelf huisvesting te regelen voor zo’n 600 arbeidsmigranten die in deze enorme hal te werk worden gesteld. Bovenop de aantallen werkers die al in de slachterij werken en overal en nergens wonen.

De huisvesting van al deze arbeidsmigranten is inmiddels een groot maatschappelijk probleem, waar Vion geen verantwoordelijkheid voor neemt.

De bal ligt bij het gemeentebestuur van Boxtel, dat een Tilburgs uitzendbureau zo’n 400 Vionwerkers wil laten onderbrengen op een voormalig veehouderijcomplex in het buurtschap Vrilkhoven. De bewoners aldaar verzetten zich met hand en tand tegen deze vreemdelingeninvasie.

Het wachten is op een uitspraak van de rechtbank Oost-Brabant over de huisvestingsvergunning die de gemeente aan het uitzendbureau heeft verleend. Dan volgt mogelijk hoger beroep. Bestemmingswijziging en bouwvergunning vergen weer nieuwe procedures.

Een juridische uitputtingsslag dreigt.

Terwijl ordentelijke woonruimte voor de werkers er misschien wel nooit zal komen, is de betwiste vleeshal al gebouwd en in vol bedrijf. De vee-industrie trekt weer eens aan het langste eind.

Hoogwaardige hoogbouw nabij Vion?

Ondertussen denken bestuur en politiek in Boxtel er serieus over na om de spoorzone tegenover het NS-station aan te wijzen voor ‘kwalitatief hoogwaardige hoogbouw’. Deze potentiële bouwlocatie ligt slechts 400 tot 500 meter van het Vioncomplex.

Prorail is tegen dit plan omdat het dan tussen de flats door harder gaat waaien op de perrons. Héél vervelend voor de reizigers die daar op de trein staan te wachten. De spoorbeheerder vergeet hierbij te vermelden dat als die wind uit de richting van Vion komt, het voor deze passanten eveneens deerlijk kan gaan stinken. Menige treinreiziger die Boxtel aandoet heeft dat al eens meegemaakt.

En hoe hoogwaardig valt er te wonen in een industriegebied met uitzicht op een walmende varkensslachterij, naast één van Neerlands drukste treintrajecten? De gemeente zou beter moeten weten.