‘Wíj hebben het bindend correctief referendum binnengehaald’. Forum voor Democratie kraait victorie in een ronkend promotiefilmpje op twitter.
De Brabantse Baudet-mannen van stavast hebben het hem geflikt. Zij ‘gaan leveren’ aan de bestuurstafel in het provinciehuis. Het vermolmde kroonjuweel van D66 wordt door hen verzilverd in Brabant. Want: ‘politici die over de schreef gaan, moeten teruggefloten kunnen worden’. En: ‘Als de mensen het niet willen, moet de provincie het niet alsnog doordrukken’. Forum stampt desnoods een windmolenpark de grond in: opgeruimd staat netjes, zo wordt ons alvast voorgeschoteld.
Het correctief referendum als populistisch speeltje. Maar is dat ook bindend? Zo staat het niet in het bestuursakkoord dat Forum met VVD, CDA en Lokaal Brabant-eenpitter Wil van Pinxteren heeft gesloten. Dat kan ook niet, want dat zou in strijd zijn met de Grondwet. Wat er wel staat is dat ‘de coalitiepartijen zich committeren aan de uitslag van een referendum’.
Op zich is dat al heel wat voor partijen die hier niets in zien. Dat bleek juni voorjaar toen de Brabantse Staten ten tweede male een panklaar referendumvoorstel van de PVV afschoten. ‘Referenda zijn niet het juiste middel om burgers te betrekken bij provinciale besluitvorming’, sprak toen VVD-fractielid Walter Manders. En CDA-vicefractievoorzitter Marcel Deryckere zette het referendum weg als ‘instrument om deelbelangen door te drukken’.
Beide coalitiepartners hebben hier dus een ommezwaai gemaakt om Forum te gerieven. De gevolgen zijn echter tamelijk beperkt. Mochten de vier partijen het al inhoudelijk eens worden over de voorwaarden voor een volksraadpleging – het bestuursakkoord meldt niets concreets over de vereiste ondersteuning en opkomst – dan ligt er straks een verordening voor niet meer dan een raadgevend referendum.
In het onwaarschijnlijke geval er vóór de volgende Statenverkiezingen van maart 2023 ook nog één wordt gehouden (welk brandend en pakkend provinciaal onderwerp leent zich daarvoor?), dan zijn VVD en CDA juridisch niet gebonden aan de uitkomst. En de coalitie-afspraak hierover vervalt na de verkiezingen.
De Brabantse Forum-voorman Eric de Bie moet nu als gedeputeerde van bestuurlijke vernieuwing laten zien dat hij het karwei kan afmaken. De kaarten liggen gunstiger dan ooit, aangezien PVV en SP vanuit de oppositie het referendum omarmen en hem aan een ruime meerderheid kunnen helpen. Slaagt De Bie in zijn missie dan beschikt Brabant over een papieren tijger die op elk moment tot leven kan worden gewekt.
Dat laten VVD en CDA dan toch maar gebeuren, terwijl een referendum in welke vorm dan ook ontbreekt in hun partijprogramma’s. Vooral bij het CDA Brabant dringt zich de vraag op wat een stem op deze partij tegenwoordig nog waard is. Het brandde zijn lijsttrekker Marianne van der Sloot en nummer twee Renze Bergsma volledig af toen zij zich als gedeputeerden hielden aan de coalitie-afspraken met VVD, GroenLinks, D66 en PvdA over versnelde modernisering van veestallen.
Hier manifesteerde zich een pijnlijk gebrek aan politiek vernuft waarin de partij eens grossierde met illustere figuren als Jan de Geus, Jan Houben, Pieter van Geel, Jan Melis en Paul Rüpp.
De afgang kan slechts worden uitgewist met een paardenmiddel: samenwerking met Forum voor Democratie. Tot afschuw van oud-gedeputeerde Paul Rüpp die vanaf de zijlijn nog een vernuftige publiciteitscampagne voerde om de Brabantse CDA-leden te mobiliseren tegen dit verbond met het kwaad. Hij liep vooral stuk op desinteresse. Slechts 16 procent van de leden deed mee aan een suggestieve peiling over samenwerking met Forum. En omdat een krappe meerderheid van dit zeer beperkte gezelschap vóór stemde is de zaak dus nu in kannen en kruiken. Democratie op haar smalst.
Rüpp beklaagde zich over de afzijdigheid van de landelijke partijleiding. Hij had beter moeten weten. In Den Haag vinden ze het experiment met Forum wel goed zo. Want dat betekent vooral rust aan het boerenfront, met de landelijke verkiezingen van 2021 in zicht.
Het CDA aan het Binnenhof staat zelfs zijn Tweede Kamerlid Erik Ronnes aan de provincie af. Fractievoorzitter Pieter Heerma gaf persoonlijk zijn zegen aan de benoeming van de oud-wethouder van Boxmeer. ‘De fractie gaat hem missen. Brabant krijgt met hem een uitstekende gedeputeerde die heel veel kennis en ervaring heeft op de portefeuille ruimte en wonen’, twitterde Heerma.
Ronnes en Elies Lemkes zijn gekwalificeerde bestuurders met wie het CDA juist investeert in de coalitie met VVD en Forum. Lemkes is de nieuwe gedeputeerde van landbouw, natuur en milieu. Om het pluche te bereiken moest deze ex-directeur van ZLTO nog wel even snel lid worden van het CDA. De eertijdse ‘partij van Brabant’ vertoont inmiddels ook tekenen van bestuurlijke bloedarmoede.
Beide CDA-gedeputeerden nemen vier provinciale sleutelportefeuilles over van drie linkse partijen. Die wilden maar wat graag doorgaan, maar lieten zich door de VVD geruisloos afserveren. Links Brabant is te zeer versnipperd en verzwakt om nog een vuist te kunnen maken.
Heel slim daarentegen opereerde Wil van Pinxteren. Met zijn ene zetel helpt dit voormalige VVD-statenlid de drie groten aan een meerderheid. En nu is Van Pinxteren de zevende gedeputeerde. Hij gaat zich bemoeien met onze vrije tijd. Dit klinkt als een grap maar is vooral illustratief voor geldverspilling aan overbodige provinciebestuurders.
Maar liefst vijf gedeputeerden zijn nu binnen één jaar afgedankt en vervangen door vijf nieuwe bestuurders. Dat betekent voor de provincie dubbele lasten aan salarissen en wachtgelden.
Deze wanvertoning is de tol van een versplinterend politiek landschap en tanend leiderschap onder de huidige generatie Brabantse volksvertegenwoordigers.